Mô hình đào tạo 9+: Băn khoăn điểm nghẽn liên thông

Lâu nay phân luồng giáo dục sau THCS luôn là vấn đề khó khăn, dẫn đến những bất cập trong hệ thống giáo dục quốc dân. Điều này cũng góp phần gây ra tốn kém, lãng phí không nhỏ trong đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực. Một trong những nguyên nhân được chỉ ra là sự hạn chế trong đào tạo nghề, khi việc học nghề ở một nơi, học văn hóa một nẻo đã góp phần đẩy người học và các trường vào thế khó.

Thí điểm mô hình đào tạo 9+

Trong những nỗ lực để tìm kiếm các giải pháp đào tạo nghề hiệu quả, mới đây Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) đã dự kiến xây dựng và trình Chính phủ mô hình đào tạo học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) lên thẳng cao đẳng (CĐ- còn gọi là mô hình 9+), được xem là mô hình tiệm cận với đào tạo nghề quốc tế. Thống kê từ Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ LĐTBXH) cho thấy, kết quả tuyển sinh hệ trung cấp những năm gần đây có xu hướng tăng.

Cụ thể năm 2016 là hơn 290.000 người học, năm 2017 là 310.000 người học, năm 2018 ước khoảng 320.000 người học. Trong đó số lượng học sinh tốt nghiệp THCS lựa chọn học nghề thay vì học tiếp lên bậc THPT có xu hướng gia tăng. Tuy nhiên, tỉ lệ phân luồng học sinh sau THCS vẫn còn thấp, chưa đạt được mục tiêu đã đặt ra. Theo ông Lê Quân- Thứ trưởng Bộ LĐTBXH, mục tiêu Chính phủ đặt ra đến năm 2020, phân luồng sau THCS phải đạt 30% số học sinh vào học các trường nghề, nhưng hiện mới chỉ đạt khoảng 15%. Trong khi nếu phân luồng tốt sẽ khắc phục cơ bản được tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ” như hiện nay. Do đó, cần phải có các giải pháp để giải quyết được “điểm nghẽn” trong phân luồng tồn tại đã lâu.

Thời gian qua, Bộ LĐTBXH đã triển khai thí điểm, cho phép các trường mở rộng mô hình đào tạo 9+ dành cho học sinh tốt nghiệp THCS. Với chương trình 9+, sau 2 năm học xong trung cấp các em học sinh THCS có quyền học lên CĐ. Như vậy thay vì việc chỉ bước có 1 bậc, các em có thể bước 2 bậc khi lựa chọn học nghề. Chương trình này được thiết kế liên thông phù hợp với độ tuổi. Lứa tuổi 15 – 16 đào tạo sâu về văn hóa, 17-18 đào tạo sâu vào nghề. Ở mùa tuyển sinh 2018, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp cũng đã có văn bản khuyến khích đào tạo chương trình CĐ cho học sinh tốt nghiệp THCS. Tuy nhiên cho đến nay, rất ít trường đào tạo liên thông từ trung cấp lên CĐ cho đối tượng này.

Ông Nguyễn Xuân Sang- Hiệu trưởng Trường CĐ Công nghệ và Thương mại Hà Nội cho biết, với chương trình hiện nay đào tạo trung cấp nghề cho học sinh tốt nghiệp lớp 9 vẫn chưa có nhiều học sinh lựa chọn. Nguyên nhân chủ yếu theo là do chúng ta vẫn chưa phân luồng thành công. Chính vì vậy, dù mô hình 9+ dù có hay đến đâu mà không phân luồng học sinh sau THCS thì vẫn không thu hút được người học.

Bất cập đào tạo văn hóa

Hiện học sinh THCS ở nhiều địa phương đang chuẩn bị ôn thi học kỳ I, chuẩn bị cho việc ôn thi vào THPT, trước mắt các em, cánh cửa vào đời cũng bắt đầu rộng mở. Thống kê của Bộ GDĐT năm 2017, có khoảng 30% học sinh tốt nghiệp THPT nhưng không tiếp tục học lên ĐH. Điều này dẫn đến sự lãng phí lớn nguồn lực xã hội.

Theo ông Lê Quân, xu hướng trên thế giới là gia nhập thị trường lao động rất sớm. Nếu các em theo học phân luồng sớm, hết THCS, lớp 9 vào học nghề thì 18, 19 tuổi, các em đã gia nhập thị trường lao động với mức lương 8-9 triệu đồng như hiện nay và làm việc gần nhà, sẽ giải quyết rất nhiều vấn đề lao động. Sau đó các em hoàn toàn có thể học liên thông 1, 2 năm để lấy bằng CĐ, ĐH. Đây là một mô hình rất thành công tại các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Đài Loan. Nhưng để áp dụng mô hình đào tạo 9+ trong nước, hiện có mấy điểm nghẽn chính. Ngoài tâm lý chuộng bằng cấp, để thuyết phục người học chọn học nghề, vẫn còn đó những khó khăn về việc học văn hóa trong trường nghề. Đó là học sinh học hết lớp 9 vào học trung cấp, các em một mặt học nghề tại trường nghề, còn học văn hóa tại một nơi địa điểm trung tâm giáo dục thường xuyên hoặc một trường nào đó, dẫn đến tình trạng khó khăn trong quá trình tổ chức, đào tạo chương trình dạy nghề chất lượng. Về quy định học liên thông hiện nay, học hết trung cấp muốn liên thông lên CĐ người học phải hoàn thành khối lượng văn hóa rất nặng, nhiều em học xong trung cấp muốn học lên thì phải học thêm 1 năm văn hóa để có thể học liên thông.

Do đó mới đây Bộ LĐTBXH đã đề xuất các trường CĐ được dạy văn hoá. Bởi thông qua việc cho phép các trường trung cấp, CĐ dạy văn hoá và cấp chứng nhận bên cạnh công tác dạy nghề, người học nghề sẽ yên tâm tham gia lựa chọn ngành học trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp.

Thực chất, chủ trương phân luồng sau THCS đã được đặt ra nhiều năm qua, nhưng trên thực tế chưa đạt được những kết quả như mong đợi. Phần vì tâm lý người học muốn làm thày hơn làm thợ. Đặc biệt còn một bộ phận không nhỏ người học e dè khi đứng trước nhu cầu muốn học liên thông từ hệ trung cấp nghề lên CĐ, hoặc ĐH mà chặng đường vừa học văn hóa vừa học nghề cũng không mấy giản đơn.

Mạnh Dũng

(Theo Báo Đại đoàn kết)