Bệnh đậu mùa khỉ đã và đang xuất hiện nhiều ở các quốc gia trên toàn thế giới, dấy lên nhiều lo ngại về đợt dịch bùng phát đầy nguy hiểm. Ngày 03/10/2022, thế giới ghi nhận 68.265 trường hợp mắc bệnh Đậu mùa khỉ tại 106 nước trên thế giới, trong đó có 25 trường hợp tử vong. Theo báo cáo của Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh vào ngày 3/10/2022 về kết quả xét nghiệm giải trình tự gen khẳng định một bệnh nhân mắc bệnh Đậu mùa khỉ chủng Monkeypox vi rút thuộc clade IIb. Đây là bệnh nhân mắc bệnh Đậu mùa khỉ được ghi nhận đầu tiên tại Việt Nam [1].

Tổ chức Y tế thế giới đã có những thông tin chi tiết giúp người dân hiểu rõ hơn về căn bệnh này và cách phòng tránh. Vì vậy, bản thân mỗi chúng ta cần hết sức chú ý để bảo vệ sức khỏe của mình và tự chủ động phòng tránh.

Hình 1. Triệu chứng người bị bệnh đậu mùa khỉ

1. Vậy thế nào là bệnh đậu mùa khỉ ?

Đậu mùa khỉ (monkey pox) là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có khả năng gây dịch, do vi rút đậu mùa khỉ gây ra. Bệnh có nguồn gốc từ Châu Phi, lây truyền từ động vật sang người và từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với tổn thương da, dịch cơ thể, qua quan hệ tình dục, giọt bắn đường hô hấp, vật dụng của người bị nhiễm và lây truyền từ mẹ sang con. Bệnh có các triệu chứng chính là sốt, phát ban dạng phỏng nước và sưng hạch ngoại vi, có thể gây biến chứng nặng dẫn tới tử vong [2].

Vì vậy ngày 23/7/2022, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc tế đối với bệnh đậu mùa khỉ [2].

Hình 2. Bệnh đậu mùa khỉ do vi rút đậu mùa khỉ thuộc họ Poxviridae gây ra

2. Bệnh đậu mùa khỉ có nguy hiểm không?

Khi mắc bệnh chúng ta có thể gặp các triệu chứng sau đây:

– Thể không triệu chứng: người nhiễm vi rút đậu mùa khỉ không có bất kể triệu chứng lâm sàng nào [2].

– Thể nhẹ: các triệu chứng thường hết sau 2 đến 4 tuần mà không cần bất kỳ biện pháp điều trị đặc hiệu nào [2].

– Thể nặng: thường gặp trên nhóm đối tượng nguy cơ cao (phụ nữ mang thai, người cao tuổi, trẻ em, người mắc bệnh lý nền, suy giảm miễn dịch,…), có thể dẫn tới tử vong, thường từ tuần thứ 2 của bệnh [2].

+ Nhiễm khuẩn da: người bệnh có sốt kéo dài, dịch nốt phỏng đục hoặc nốt phỏng bị vỡ chảy dịch đục.

+ Viêm phổi: người bệnh có các triệu chứng như ho, tức ngực, khó thở.

+ Viêm não: ý thức suy giảm, co giật, lú lẫn, hôn mê.

+ Nhiễm khuẩn huyết: sốt kéo dài, tổn thương các cơ quan phủ tạng.

Hình 3. Đậu mùa khỉ sẽ nguy hiểm hơn với người có hệ miễn dịch kém

Vậy một chu kỳ bệnh sẽ diễn ra như thế nào?

Bệnh đậu mùa khỉ sẽ diễn biến qua 4 giai đoạn sau đây:

– Giai đoạn ủ bệnh: từ 6 đến 13 ngày (dao động từ 5 đến 21 ngày). Người nhiễm không có triệu chứng và không có khả năng lây nhiễm [2].

– Giai đoạn khởi phát: từ 1 đến 5 ngày với các triệu chứng chính là sốt và nổi hạch ngoại vi toàn thân. Kèm theo người bệnh có thể có biểu hiện đau đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, đau họng, đau cơ. Vi rút có thể lây sang người khác từ giai đoạn này [2].

– Giai đoạn toàn phát: đặc trưng bởi sự xuất hiện của các ban trên da, thường gặp sau sốt từ 1 đến 3 ngày, với tính chất sau:

+ Vị trí: phát ban có xu hướng ly tâm, gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân. Ban cũng có thể gặp ở miệng, mắt, cơ quan sinh dục [2].

+ Tiến triển ban: tuần tự từ dát (tổn thương có nền phẳng) -> đến sẩn (tổn thương cứng hơi nhô cao) -> mụn nước (tổn thương chứa đầy dịch trong) -> mụn mủ (tổn thương chứa đầy dịch vàng) -> đóng vảy khô -> bong tróc và có thể để lại sẹo [2].

+ Kích thước tổn thương da: trung bình từ 0,5 – 1cm. + Số lượng tổn thương da trên một người có thể từ vài nốt cho đến dày đặc. Trường hợp nghiêm trọng các tổn thương có thể liên kết với nhau thành các mảng tổn thương da lớn [2].

– Giai đoạn hồi phục: các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể kéo dài từ 2 đến 4 tuần rồi tự khỏi. Người bệnh hết các triệu chứng lâm sàng, các sẹo trên da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và không còn nguy cơ lây nhiễm cho người khác [2].

3. Một người như thế nào là sẽ có nguy cơ mắc phải bệnh đậu mùa khỉ và cách xác định ca bệnh

Một người có nguy cơ mắc phải là người có yếu tố dịch tễ sau:

+ Trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng, có tiếp xúc với trường hợp bệnh xác định hoặc trường hợp bệnh có thể, thông qua tiếp xúc vật lý trực tiếp với da hoặc tổn thương da (Bao gồm cả quan hệ tình dục), hoặc tiếp xúc với các vật dụng bị ô nhiễm như quần áo, giường, đồ cùng cá nhân của người bệnh [2].

+ Có tiền sử đi du lịch đến các quốc gia có lưu hành bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng [2].

Một người mắc bệnh đậu mùa khỉ khi xét nghiệm sinh học phân tử (PCR hoặc xét nghiệm tương đương) tại dịch hầu họng (giai đoạn khởi phát), dịch nốt phỏng (giai đoạn toàn phát) dương tính với vi rút đậu mùa khỉ.

4. Cách phòng tránh lây lan của bệnh đầu mùa khỉ

Để phòng chống bệnh đậu mùa khỉ ở nước ta, Bộ Y tế khuyến cáo thực hiện các biện pháp sau:

Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che bằng khăn vải hoặc khăn tay hoặc khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp; rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn ngay sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.
Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay.
Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ cần liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời. Đồng thời, cần tự cách ly, tránh quan hệ tình dục.
Tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ, tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Trong trường hợp nơi ở/nơi làm việc có người mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần thông báo cho cơ quan y tế để được tư vấn và xử trí kịp thời, không tự ý điều trị.
Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ (khu vực Trung và Tây Phi), cần tránh tiếp xúc với động vật có vú (chết hoặc sống) như: động vật gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng có thể chứa vi rút đậu mùa khỉ. Khi quay trở về Việt Nam cần khai báo với cơ quan y tế địa phương để được tư vấn.
Đảm bảo an toàn thực phẩm, thực hiện lối sống lành mạnh, tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức khỏe.

Vậy khi bạn nhận thấy mình thuộc nhóm những người có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ thì hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất để khai báo và có phương pháp điều trị thích hợp.

Trích dẫn tài liệu:

[1] Bộ y tế (2022), “Thông tin báo chí Việt Nam chủ động triển khai phòng, chống dịch bệnh Đậu mùa khỉ”, cục Y tế dự phòng – BYT

[2] Bộ y tế (2022), “Quyết định về việc ban hành hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh đậu mùa khỉ ở người”, số 2099/QĐ-BYT